Το επάγγελμα του τραβετζαριστή κρασιού

 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΑΝΤ. ΛΙΓΝΟΣ
Δικηγόρος, δημοσιογράφος, ιδρυτής
Λαογραφικού Μουσείου Σαντορίνης


Δεν γνωρίζω αν σε άλλο μέρος του κόσμου υπάρχει ή υπήρχε το επάγγελμα του τραβετζαριστή κρασιού ή το διαμόρφωσαν οι ειδικές συνθήκες, που επικρατούν στη Σαντορίνη.
Η παράθεση των πληροφοριών, που ακολουθούν, δεν γίνεται με την
εξειδικευμένη μεθοδολογία των επιστημόνων λαογράφων. Γίνεται με στόχο να τους δοθεί αφορμή ν' ασχοληθούν μ' ένα ακόμη παραδοσιακό επάγγελμα, που εξέλιπε μετά τη χρήση της νέας τεχνολογίας.
Θυμάμαι ότι, τουλάχιστον πριν από τους σεισμούς του 1956, ασκούσαν το επάγγελμα του τραβετζαριστή κρασιού οι αδελφοί Λουκάς και Πέτρος Καβαλλάρης, που κατοικούσαν τότε με τις πολυμελείς οικογένειές τους στις Μέσα Κατοικιές του Κοντοχωριού, κοντά στη Θήρα (Φυρά) και ο επίσης πολύτεκνος Ηλίας Παν. Λιγνός, που κατοικούσε στο Κοντοχώρι.

Ο τραβετζαριστής είχε ως ασχολία το τραβέτζο ή τραβετζάρισμα του κρασιού, που περιλάμβανε τη μέτρησή του και τη διαδικασία μετάγγισής του από τα βαρέλια (βαρέλες, βουτσιά, μισόμπομπες, μπόμπες και άφουρες) της κάναβας, στα τουλούμια (τομάρια ζώων, ασκούς) και με αυτά, φορτωμένα στη ράχη των ζώων (μουλάρια, γαϊδούρια), την επαναμετάγγισή του στα βαρέλια, που ήσαν τοποθετημένα στα καΐκια.
Ο τραβετζαριστής ήταν το έμπιστο πρόσωπο μεταξύ του πωλητού οινοπαραγωγού και του αγοραστού εμπόρου ή εμποροπλοιάρχου. Στις μετρήσεις του και στην τιμιότητά του βασιζόταν η συναλλαγή.
Ο τραβετζαριστής διέθετε τα απαραίτητα για το εποχικό επάγγελμά του, που ήταν: η σκάφη (ξυλόγλυπτη σε μονοκόμματο ξύλο), στην οποία έτρεχε το κρασί από τη μαΐστρα (κάτω τρύπα του βαρελιού), η αγλία (ξυλόγλυπτο σε μονοκόμματο ξύλο δοχείο με χειρολαβή) για ν' αντλεί από τη σκάφη το κρασί και να γεμίζει το σέκιο ή το μισοσέκιο (ξύλινα δοχεία μέτρησης με χειρολαβή), το χωνί (μεγάλο μεταλλικό χωνί), το στόμιο του οποίου εφαρμοζόταν στο λαιμό του τουλουμιού (τομαριού κατσίκας ή πρόβατου) και στο οποίο άδειαζε ο τραβετζαριστής το μετρημένο κρασί. Τη ροή του κρασιού από το βαρέλι στη σκάφη ρύθμιζε µε αυτοσχέδια κάνουλα, µε κύλινδρο από καλάμι και έμβολο από λιγαριά, που εφαρμοζόταν στη μαΐστρα µε την οπή προς τη σκάφη. Αφού γέμιζε το τουλούμι, έδενε σφιχτά το λαιμό για να µη χύνεται το περιεχόμενό του, το οποίο παραλάμβανε στη συνέχεια ο αγωγιάτης και το φόρτωνε στη ράχη του ζώου για τη μεταφορά του από τις Καραβολάδες (ελικοειδής δρόμος µε τα πλατύσκαλα), από την πόλη ή τα γύρω χωριά στο Μέσα Γιαλό των Φηρών. Εκεί μεταγγιζόταν στα βαρέλια, που ήταν στιβαγμένα στην κουβέρτα των καϊκιών. Δυο λιμενεργάτες κρατούσαν το τουλούμι. Ο ένας το κρατούσε ψηλά, ενώ ο άλλος ξέδενε το λαιμό του τομαριού και το κρασί αδειαζόταν στη μπίργια ή μπίρλια, μεγάλο ελλειψοειδούς μορφής δοχείο με στόμιο, που εφαρμοζόταν στην καρκούνα (τρύπα στο πάνω μέρος του βαρελιού, που λειτουργούσε σαν ένα μεγάλο χωνί) για να μη χύνεται το κρασί. Μετά τη διαδικασία αυτή το κρασί ταξίδευε στη Σύρο, στη Θεσσαλονίκη, στην Κωνσταντινούπολη, στη Ρωσία και σε άλλα εμπορικά κέντρα της εποχής.
Ο τραβετζαριστής μπορεί να διέθετε ακόμη και τα τουλούμια και τα ζώα, όπως οι προαναφερθέντες γεωργοκτηματίες, που συνέχιζαν οικογενειακή παράδοση και διέθεταν ολόκληρο τον αναγκαίο εξοπλισμό, αλλά και πολλοί άλλοι στα χωριά της Σαντορίνης.
Η έναρξη του τραβέτζου ή τραβετζαρίσματος άρχιζε μετά το άνοιγμα των νέων κρασιών, που γινόταν στις 22 Οκτωβρίου, ημέρα της γιορτής του Αγίου Αβερκίου, προστάτη των κρασιών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ Β. ΔΗΜ., «Η βαρελοποιία εις την Σαντορίνην»
στο Μιχ. Δανέζης (εκδ.), Σαντορίνη, Αθήναι 1971, σελ. 231 – 236.
ΚΑΤΤΣΙΠΗΣ ΦΙΛ, Από το «Χρονικό του κάμπου μας»,
στο Μιχ. Δανέζης (εκδ.), Σαντορίνη, Αθήναι 1971, σελ. 241.


ΠΗΓΗ : ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ, ΘΗΡΑ, ΘΗΡΑΣΙΑ, ΑΣΠΡΟΝΗΣΙ, ΗΦΑΙΣΤΙΑ,
Ιωάννη Μιχ. Δανέζη, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΔΑΜ, Αθήνα 2001